Памятники армянской архитектуры и топонимики в Молдове
ИСТОРИЯ
Համառոտագիր
Հոդվածում ներկայացված է «Ճարտարապետական եւ տեղանվանական հայկական հուշարձանները աշխարհում» բազմահատորյա ատլաս-դիվանից մի գլուխ, որն նվիրված է Մոլդովաին: Հոդվածում համառոտ ներկայացվում է գաղթօջախի ստեղծման եւ զարգացման պատմությունը, տարածման աշխարհագրությունը, եկեղեցու, կրթության և պարբերական մամուլի իրավիճակը: Հոդվածի հիմնական մասն է կազմում Մոլդովայի հայկական ճարտարապետական ու տեղանվանական հուշարձանների ցուցակ-աղյուսակը, որի վերջում զետեղված է գրականության ցանկ: Մոլդովան ծանոթ եր հայերին դեր վաղ ժամանակվանից: VII դ. Պրուտի եւ Դնեստրի միջագետետքը մաս դարցավ Բուլղար թագավորության: Այդ ժամանակվանից ի վեր հայերի ներթափանցումը Մոլդովա էլ ավելի դարցավ: Սակայն առաջին գաղթօջախները հիմնադրվեցին միայն XI դ. կեսերից ի վեր. երբ հայրենիք ներխուժեցին թուրք-սելջուկների բարբարոս ցեղերը: Մեզ հայտնի առաջին կաթողիկոսական կոնդակը մոլդովական հողում հայ եկեղեցիներին վերաբերում է 1364 թ. երբ Մեսրոպ Ա Արտազեցին հպատակեցրեց «լյախերի եւ օլախների երկրում» գտնվող հայ եկեղեցիները Լեմբերգում ստեղծված առաջնորդարանին: Գաղթօջախները ստվարացան Աբդուլհամիդյան ջարդերից եւ Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին (1914–18) երիթուրքերի կողմից հայոց ցեղասպանության հետեվանքով: Վերջին ժամանակներում գաղթօջախները համալրվեցին Արցախյան պատերազմից հետո:
