Памятники армянской архитектуры и топонимики в Китае
ИСТОРИЯ
Abstract
Հոդվածում ներկայացված է «Ճարտարապետական եւ տեղանվանական հայկական հուշարձանները աշխարհում» բազմահատորյա ատլաս-դիվանից մի գլուխ, որն նվիրված է Չինաստանին: Հոդվածում համառոտ ներկայացվում է գաղթօջախի ստեղծման եւ զարգացման պատմությունը, տարածման աշխարհագրությունը, եկեղեցու, կրթության և պարբերական մամուլի իրավիճակը: Հոդվածի հիմնական մասն է կազմում Չինաստանի հայկական ճարտարապետական ու տեղանվանական հուշարձանների ցուցակ-աղյուսակը, որի վերջում զետեղված է գրականության ցանկ: Չինաստանը հայերին ծանոթ եր հնագույն ժամանակներից, սակայն որեւէ նշանավոր գաղթօջախների ձեւավորում չեր արձանագրվում: Առաջին փոքր համայնքները սկսեցին առաջանալ Զ դարում: Առաջին գաղթօջախները ձեւավորվեցին ԺԳ դարի առաջին կեսում, մոնղոլների առաջին արշավանքից հետո Հայաստան, երբ գերեվարածներին բնակեցրեցին Չինաստանի հյուսիսային շրջաններում: ԺԳ դարի երկրորդ կեսում, գաղթօջախներ կային Պեկինում, Կանտոնում և Ձյան-ջոույում: Հայ վաճառականների ու բրիտանական կայսրության միջեւ ԺԸ դարվա վերջից սկսվեց չհայտարարված պատերազմ, որի ընթացքում 1783 թ. Կանտոնում բրիտանացիները զանգվածային թալանի ենթարկեցին հայերին: Չնայած նրան, որ Չինաստանի իշխանությունները հայերին վերցրեց իր պաշտմպանության տակ, մեծամասնությունը լքեց Կանտոնը եւ Շանհայը, մասամբ տեղափոխվելով Մակաո, Հանկոնգ ու Հնդկաչին: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, ճապոնական զավթումից առավել տուժեցին հայերը:
